Pamiętam swój pierwszy dzień pracy w wydawnictwie. Właśnie zostałam zatrudniona na okres próbny na stanowisko asystentki redaktora naczelnego i po kilku tygodniach „przyuczenia” do zawodu zostałam rzucona na głęboką wodę: dostałam do opieki „swoją” pierwszą książkę: „Szkolny przewodnik z chemii”.

I choć nie była to równie porywająca lektura, co seria z Chyłką, dzięki niej mogłam poznać cały proces wydawniczy.

Bo książka – tak jak każdy „normalny” produkt – musi przejść przez kilka etapów, zanim osiągnie swój ostateczny kształt.

W tym procesie udział biorą:

• autor,
• recenzent,
• redaktor prowadzący,
• redaktor,
• korektor,
• ilustrator,
• grafik,
• weryfikator (korektor techniczny).

Etap 1. Autor

Tej osoby nie trzeba nikomu przedstawiać.

Zaraz się jednak przekonasz, dlaczego autor po napisaniu książki nie może zaszyć się w jakimś miejscu bez dostępu do internetu – nawet jeżeli chciałby to zrobić z myślą o stworzeniu kolejnego bestsellera.

Etap 2. Recenzent 

Czy przesłany tekst stanowi dobry materiał na książkę? Czy spełnia wymagania wydawnictwa? Czy warto się nad nim pochylić?

O tym wszystkim decyduje recenzent – to w jego ręce trafiają propozycje spływające do wydawcy.

Jego zadaniem jest także wskazanie ewentualnych usterek w tekście i wychwycenie błędów merytorycznych.

Na podstawie oceny recenzenta wydawca decyduje, czy rozpocząć pracę nad danym tytułem.

Etap 3. Redaktor prowadzący

Jeżeli wszystko pójdzie po myśli autora i książka zostanie zakwalifikowana do wydania, trafia w ręce redaktora prowadzącego.

To osoba spotykana przede wszystkim w większych wydawnictwach, gdzie naraz toczą się prace nad wieloma książkami.

Jakie są zadania redaktora prowadzącego?

• dobór podwykonawców (np. grafików, korektorów) i przekazanie im materiałów,

• koordynacja prac wszystkich osób zaangażowanych w proces wydawniczy.

Jeżeli zdecydujesz się na self-publishing, będziesz odgrywał rolę właśnie takiej osoby: czuwającej nad wszystkimi etapami i pilnującej harmonogramu.

Redaktor prowadzący najczęściej nie zajmuje się osobiście ani redakcją, ani korektą – zleca te prace zewnętrznym współpracownikom albo innym osobom zatrudnionym w wydawnictwie.

Etap 4. Redaktor

Chyba mało kto wie, kim właściwie jest redaktor.

Niektórzy sądzą, że to osoba tworząca teksty, a inni uważają, że redaktor robi to samo, co korektor.

Prawda leży gdzieś pośrodku.

Redaktor jest niczym pierwszy czytelnik książki. Spogląda na całość z góry i wciela się w rolę krytycznego odbiorcy, aby wypunktować ewentualne niedociągnięcia, luki i nielogiczności. Cel jest jeden: sprawienie, że tekst jest jasny i zrozumiały, a treść obejmuje wszystkie aspekty omawianego tematu.

Redaktor działa bardzo blisko z autorem – wymieniają się mailami, niekiedy do siebie dzwonią, a nawet spotykają się osobiście.

Tworzą dynamiczny związek, który musi działać jak dobrze naoliwiona maszyna. Dlatego tak ważne jest to, żeby każdy autor natrafił na redaktora, z którym – tak prostu – dobrze się rozumie i może zaufać jako kompetencjom.

Redaktor pracuje w edytorze tekstowym (najczęściej w Wordzie) w trybie śledzenia zmian – dzięki temu autor dokładnie widzi, co zostało zmienione, i może się ustosunkować do tych poprawek.

Redaktor może zadecydować m.in. o:

• usunięciu zbędnych fragmentów tekstu (tak: nasza praca polega przeważnie na cięciu i skracaniu, choć niekiedy trzeba coś dopisać),

• przestawieniu kolejności akapitów,

• zamianie tekstu na inną formę (np. tabelkę, diagram, infografikę), aby ułatwić czytelnikowi odbiór tekstu i zapamiętanie najważniejszych danych,

• wyróżnieniu określonych elementów (np. stworzeniu ramek z istotnymi informacjami, wyodrębnienie cytatów itp.).

Niekiedy to właśnie redaktor zajmuje się fotoedycją, czyli doborem zdjęć.

Etap 5. Autor

Zanim tekst trafi do składu, autor przegląda wszystkie poprawki naniesione przez redaktora. Może je przyjąć albo odrzucić, jeżeli z czymś się nie zgadza.

Autor wyjaśnia też ewentualne wątpliwości, które redaktor zwykle nanosi w formie komentarzy.

Czasem na tym etapie pojawiają się nowe pomysły – to najwyższy czas, by wprowadzić je do tekstu. Bo gdy książka jest już złamana – ma postać pliku PDF – dopisanie czy usunięcie choćby kilku linijek może narobić sporego zamieszania.  

Etap 6. Redaktor

Tekst z powrotem trafia do redaktora albo do innej osoby, której zadaniem jest adiustacja tekstu: „wyczyszczenie” tekstu i przygotowanie go do składu (np. poprzez oznaczenie określonych elementów, takich jak różnego rodzaju śródtytuły, podpisy ilustracji, tabel itp.).  

Etap 7. Korektor 1.

Niektóre wydawnictwa już na tym etapie zlecają pierwszą korektę książki – aby zminimalizować liczbę poprawek, które będą do naniesienia po złamaniu tekstu.

Co dwie głowy, to nie jedna – dlatego przekazanie korektorowi tekstu jeszcze przed składem uważam za świetną taktykę, która może usprawnić i (wbrew pozorom) przyspieszyć kolejne etapy prac.

Dlaczego korekta przed składem nie jest czymś oczywistym? Często decydują o tym:

• kwestie finansowe – bo trzeba zlecić prace dodatkowej osobie,

• presja czasu – korekta książki trwa średnio kilka dni, co przy napiętym harmonogramie może być nie do zaakceptowania.

Najważniejsza obserwacja z mojej praktyki: im więcej zrobimy na Wordzie, tym lepiej – czasami nie ma co się spieszyć ze składem. Lepiej dopracować wszystkie elementy i mieć pewność, że niczego nie brakuje albo że nie zaplątało się coś, co należałoby usunąć.

Etap 8. Ilustrator

Ilustracje kojarzą Ci się z obrazkami z książek dla dzieci?

Tak naprawdę to dużo pojemniejsza kategoria. Obejmuje np.:

• wykresy liniowe w książce do matematyki,

• wzory strukturalne związków chemicznych w książce do chemii,

• mapki w podręczniku do geografii.

Wszystkie te elementy trzeba przygotować w specjalnych programach, aby po wydruku miały odpowiednią jakość i po prostu dobrze wyglądały.   

Etap 9. Grafik

Oprawa graficzna książki to jeden z ważniejszych elementów: często kupujemy oczami i to grafika potrafi skutecznie przykuć naszą uwagę.

Jakie są zadania grafików?

1. Opracowanie layoutu książki

Layout to makieta książki – przedstawia to, jak będzie ona wyglądała w gotowej postaci.

Na tym etapie ustala się takie kwestie jak:

• format,

• wygląd poszczególnych stron (np. stron tytułowych, spisu treści, zwykłych stron),

• czcionki,

• szerokość marginesów,

• zastosowane kolory.

2. Przygotowanie okładki

To ona przyciąga wzrok czytelników – i często decyduje o „być albo nie być” danej książki. Okładka często nawiązuje do tego, jak książka wygląda w środku.   

3. Skład i łamanie

Grafik „przelewa” tekst z Worda do specjalnego programu graficznego (najczęściej InDesigna). Dzięki temu tekst zaczyna już przypominać gotową książkę.

Etap 10. Korektor 2.

Korekta po składzie to standardowy etap procesu wydawniczego – to ostatnie „czytanie” książki, aby usunąć z niej błędy, które mogły gdzieniegdzie pozostać.

Tym razem odbywa się już nie na pliku Word, lecz na PDF-ie. (Na szczęście służą do tego darmowe programy).   

Na tym etapie korektor skupia się na trzech głównych elementach:

1. Upewnia się, czy w tekście nie ma żadnych błędów językowych

Eliminuje ewentualne błędy: ortograficzne, interpunkcyjne, stylistyczne, leksykalne czy składniowe, które mogły zostać przeoczone na poprzednich etapach.

Korektor albo je wyłapie, albo nie – wtedy mogą go w tym wyręczyć… czytelnicy.

Odpowiedzialność jest spora, dlatego czasem wydawcy decydują się na zaangażowanie dwóch niezależnych korektorów.

2. Uzupełnia tekst

• numery stron w spisie treści

• numery stron w odwołaniach (np. „zob. rysunek na s. XXX”)

• numery stron w indeksach.

3. Usuwa ewentualne błędy składu

Sieroty, bękarty, szewce, nierówne interlinie, błędnie dzielone wyrazy – to tylko niektóre błędy składu.

Korektor musi znać je wszystkie i odpowiednio je oznaczyć.

Oto korekta po składzie – to ta sama strona, którą pokazałam Ci wcześniej (na etapie redakcji):

Etap 11. Autor

Na tym etapie książka jeszcze raz trafia do autora.

Teraz może ją już zobaczyć w całej okazałości – ze wszystkimi grafikami, wymuskaną i dopieszczoną.

To ostatni moment na wprowadzenie ewentualnych poprawek autorskich. 

Etap 12. Weryfikator

Grafik nanosi wszystkie uwagi korektora i autora, ale to jeszcze nie koniec – ktoś musi sprawdzić, czy niczego nie przegapił.

Tą pracą często zajmuje się korektor (ten sam, który wykonał korektę po składzie) albo redaktor prowadzący.

To bardzo ważny etap, którego nie można zaniedbać – bo efektem może być przepuszczenie jakichś błędów albo wprowadzenie nowych, gdy grafik np. źle zinterpretował uwagę korektora lub niechcący popełnił jakiś błąd (np. podczas przepisywania poprawianego słowa zrobił literówkę).

Etap 13. Przekazanie pliku do druku

W końcu nadszedł ten dzień: grafik wysyła do drukarni plik z książką.

Etap 14. Zwolnienie książki do druku

Drukarnia naświetla pliki z książką i przesyła wydawcy tzw. impozycje.

To ostatni moment, gdy można wprowadzić jakieś poprawki i się upewnić, że wszystkie elementy (np. tabelki, mapki, zdjęcia) wyglądają dobrze.

Jeżeli wszystko jest w porządku, redaktor prowadzący zwalnia książkę do druku.

W tym artykule przedstawiłam 14 etapów tworzenia książki.

Czy któryś z nich szczególnie Cię zainteresował? A może chcesz dowiedzieć się czegoś więcej?

Koniecznie daj mi znać w komentarzu.